Wie werken samen in NDPI?

NDPI is een samenwerkingsverband van tien kennisinstellingen en maatschappelijke organisaties.

NDPI staat voor Nederlands Dementie Preventie Initiatief. Het valt binnen het Onderzoeksprogramma Dementie van ZonMw, dat het consortium ook betaalt.

Wie is wie?

Prof. dr. Sebastian Köhler is hoofdaanvrager van NDPI en leidt het consortium, samen met prof. dr. Edo Richard. Het onderzoek is verdeeld over vijf zogeheten werkpakketten. Die worden geleid door dr. Janne Papma, dr. Leonie Visser, prof. dr. Ellen Smets, dr. Kay Deckers en prof. dr. Eric Moll van Charante.

Samenwerkingspartners

• Alzheimer Centrum Limburg, hoofdaanvrager
• Radboudumc (afdeling neurologie en Radboud Alzheimer Centrum)
• Alzheimercentrum Erasmus MC
• Amsterdam UMC (Afdeling Medische Psychologie; Afdeling Public and Occupational Health; Afdeling Huisartsgeneeskunde)
• Rijksuniversiteit Groningen
• Hogeschool Inholland
• Pharos
• GGD West-Brabant
• Hersenstichting
• Alzheimer Nederland

Lees op zonmw.nl meer over het Onderzoeksprogramma Dementie.

Dementie voorkomen: preventie die wel werkt

Een gezondere leefstijl kan je kans op dementie verlagen. Maar hoe bereik je mensen met het grootste risico? En hoe help je hen verder? Dat zoekt NDPI uit.

NDPI heeft haar onderzoek georganiseerd in vijf zogeheten werkpakketten. COMMUNICATE, REACH, INFORM, INTERVENE en IMPACT.

Consortium BIRD-NL werkt ook aan het voorkomen van dementie; die onderzoekers onderzoeken welke preventieprogramma’s echt werken in de praktijk.

Mensen bereiken die preventie hardst nodig hebben

Niet iedereen heeft evenveel kansen om gezond te leven en dementie te voorkomen. Mensen met een lager inkomen, beperkte gezondheidsvaardigheden of een migratieachtergrond lopen meer risico, maar voorlichters bereiken hen minder vaak; ze doen minder vaak mee aan preventieprogramma’s of onderzoek. In het werkpakket COMMUNICATE onderzoekt NDPI waarom dat zo is. Wat maakt gezond leven lastig? En wat belemmert deelname aan onderzoek?

Effectieve communicatie over risico’s

Als je hoort dat je een hoog risico loopt op dementie, kan dat best heftig zijn. Sommige boodschappen maken mensen bang of moedeloos. Maar hoe vertel je dan op een duidelijke en respectvolle manier over risico’s en hoe je die zelf verkleint? In het werkpakket REACH onderzoekt NDPI hoe je communicatie beter aansluit bij mensen met een verhoogd risico en een lager inkomen of migratieachtergrond. Wat werkt het beste: plaatjes, filmpjes of gesprekken? En welke boodschap roept vertrouwen op en wat juist weerstand?

Campagne voor volksgezondheid

Dat je zelf dementie kunt helpen voorkomen, is nog niet algemeen bekend. Hoe breng je dat breed onder de aandacht? Helpt een grote volksgezondheidscampagne echt om gedrag te veranderen, bij mensen met een hoger risico? Dat zoekt NDPI uit in het werkpakket INFORM.

Persoonlijke aanpak: meer effect?

Misschien werkt een campagne beter als je die combineert met persoonlijke hulp. Denk aan een app die jou helpt om gezonder te leven, op een manier die bij jou past. Maar dan moet zo’n app wel bestaan én bewezen een effect hebben. In het werkpakket INTERVENE onderzoekt NDPI of zo’n persoonlijke, digitale aanpak met bijvoorbeeld een app, het risico op dementie kan verlagen.

Zorgen dat professionals aan de slag kunnen

Zonder duidelijke materialen en goed opgeleide huisartsen, praktijkondersteuners, en andere zorgverleners, gebeurt er uiteindelijk weinig met alle inzichten en tools. In het werkpakket IMPACT ontwikkelt NDPI scholing en lesmateriaal voor professionals, speciaal gericht op het verkleinen van het risico op dementie.

Interventiestudies

Om het risico op dementie te verkleinen bij groepen die niet goed bereikt worden, ontwikkelt en test NDPI interventies: wat werkt echt?

NDPI organiseert interviews en focusgroepen met mensen uit risicogroepen, om beter te begrijpen wat hen bezighoudt. Ook houden onderzoekers enquêtes en testen ze apps en publiekscampagnes, op verschillende plekken in Nederland, om te zien wat in de praktijk werkt.

Kennis van bevolkingsgroepen: analyseren en aanvullen

Om te begrijpen waarom voorlichters en onderzoekers specifieke groepen niet of nauwelijks bereiken, verzamelen onderzoekers bestaande kennis over dementierisico’s en ervaringen van verschillende groepen mensen. Ook doen ze interviews en groepsgesprekken om mensen zélf aan het woord te laten over hun ideeën, zorgen en belemmeringen. Daarnaast houden onderzoekers grootschalige enquêtes om patronen te ontdekken. En houden ze focusgroepen met en enquêtes onder de groepen, om uit te vinden wat hun informatiebehoefte, voorkeuren en de gevoeligheden zijn in communicatie.

Co-creatie & grootschalige effectmetingen

Vervolgens gaat NDPI voorlichtingsmateriaal ontwikkelen die past bij de wensen en behoeften van de doelgroepen. Onderzoekers testen verschillende contentvormen. Denk aan filmpjes of teksten die uitleg geven over risicofactoren: soms met directe taal, soms meer genuanceerd. Welke boodschap komt aan en welke roept weerstand op?

Die inzichten gebruikten de onderzoekers om samen met verschillende GGD’s bestaande publiekscampagnes te verbeteren. Zoals die over ‘de MijnBreincoach-app’ en ‘We zijn zelf het medicijn’ (zie Wat levert het op). Deze worden uitgerold in twee GGD-regio’s. Voor en na de campagne meten de onderzoekers veranderingen in kennis, houding en gedrag rond dementiepreventie en risicofactoren van de deelnemers. Dat doen ze met een grootschalige vragenlijst onder twee willekeurige groepen van elk duizend mensen.

Tegelijk starten onderzoekers in twee buurten zogeheten living labs, waar bewoners samen met professionals dementiepreventie-activiteiten bedenken. Zoals wandelclubs, kooklessen en info-avonden. Zo koppelen ze bewustwording aan echte activiteiten in de wijk.

Ontwikkelen en testen meetinstrumenten en apps

Niet iedereen voelt zich aangesproken door algemene campagnes. Daarom onderzoekt NDPI, via toegepast onderzoek, of persoonlijke, digitale begeleiding beter werkt bij groepen die voorlichters normaal nauwelijks bereiken.

Eerst ontwikkelen onderzoekers hiervoor geschikte meetinstrumenten. Zo worden geheugentests aangepast voor mensen die niet zo gewend zijn aan formele testen. Via een grootschalige studie die loopt via huisartsenpraktijken, werkt NDPI aan een persoonlijke digitale interventie voor mensen met een verhoogd risico op dementie. Ook worden aangepaste smartphone apps ontwikkeld om gedrag en sociale activiteiten automatisch te meten. Ze testen in kleine pilots of de apps begrijpelijk en gebruiksvriendelijk zijn.

Vervolgens testen de onderzoekers in de praktijk of een van deze apps ook echt leidt tot gezonder gedrag en minder achteruitgang van de hersenen. Ze gebruiken hiervoor aangepaste cognitietests en digitale metingen zoals de BeHapp-app, die sociale activiteit en bewegingspatronen automatisch registreert.

Voorspellingsmodellen

NDPI werkt ook aan rekenmodellen die een reële schatting kunnen geven, van wat het oplevert als mensen gezonder gaan leven. Voor zulke modellen gebruiken onderzoekers data uit andere werkpakketten. Met het model kunnen de onderzoekers een schatting maken van de langetermijneffecten van de interventies, inclusief zorgkosten en gezondheidseffecten. Daarom heet het ook wel een voorspellingsmodel.

Kwalitatief kennisonderzoek

Om te zorgen dat zorgprofessionals beter voorbereid zijn op dementiepreventie, brengt NDPI in kaart wat studenten en professionals in de zorg en het sociaal domein nu weten, vinden en doen om het risico op dementie te verlagen. Op basis daarvan ontwikkelt NDPI lesmateriaal en modules voor opleidingen in het mbo, hbo en universitair onderwijs.

Concrete handvatten om dementie te voorkomen

Het NDPI werkt aan concrete handvatten die helpen dementie te voorkomen, juist bij mensen die preventieprogramma’s nu vaak niet bereiken.

Denk aan richtlijnen voor risicocommunicatie, op maat gemaakte campagnes en gezondheidsapps. Deze producten zijn bedoeld voor zorgprofessionals, beleidsmakers én voor het brede publiek.

Adviezen voor passende risicocommunicatie

Hoe praat je over het risico op dementie zonder mensen bang of moedeloos te maken? NDPI ontwikkelt praktische richtlijnen en best-practice adviezen over heldere, respectvolle én motiverende communicatiemiddelen, voor zorgprofessionals en communicatieadviseurs, gebaseerd op onderzoek naar wensen en zorgen van mensen uit risicogroepen.

Daarnaast stelt NDPI richtlijnen op voor inclusieve preventie. Deze helpen beleidsmakers, onderzoekers en andere professionals om interventies beter af te stemmen op mensen met bijvoorbeeld een migratieachtergrond, een laag inkomen of beperkte gezondheidsvaardigheden.

Publiekscampagne

Verder ontwikkelde NDPI samen met verschillende GGD-regio’s een publiekscampagne die mensen bewust maakt van wat ze zélf kunnen doen om hun hersenen gezond te houden. De campagne ‘We zijn zelf het medicijn’ wordt aangepast aan verschillende taalniveaus en culturele voorkeuren.

Leefstijl-app met persoonlijk advies

NDPI ontwikkelde ook een app die mensen met verhoogd risico op dementie persoonlijk advies geeft, over slaap, beweging, voeding en andere leefgewoonten. Die heet Mijn Brein Coach.

Ondersteuning voor zorgprofessionals

NDPI wil lesmateriaal opleveren over het verkleinen van risico op dementie, en daarnaast webinars en masterclasses. Die zijn voor huisartsen, praktijkondersteuners, welzijnswerkers en studenten. De focus van het scholingsmateriaal ligt op het voeren van het gesprek over dementierisico’s en de begeleiding van mensen daarbij.

Voorspellingsmodellen voor impact

Tot slot ontwikkelt NDPI een voorspellend model waarmee zorginstellingen en beleidsmakers kunnen inschatten wat dementiepreventie precies oplevert. Dat model laat zien wat het effect is op gezondheid, maar ook wat de financiële voordelen zijn op de langere termijn. Zo wordt duidelijk welke interventies het meeste effect hebben en waar investeringen het best kunnen worden gedaan.