Wie werken samen in NDPI?

NDPI is een samenwerkingsverband van tien kennisinstellingen en maatschappelijke organisaties.

NDPI staat voor Nederlands Dementie Preventie Initiatief. Het valt binnen het Onderzoeksprogramma Dementie van ZonMw, dat het consortium ook betaalt.

Wie is wie?

Prof. dr. Sebastian Köhler is hoofdaanvrager van NDPI en leidt het consortium, samen met prof. dr. Edo Richard. Het onderzoek is verdeeld over vijf zogeheten werkpakketten. Die worden geleid door dr. Janne Papma, dr. Leonie Visser, prof. dr. Ellen Smets, dr. Kay Deckers, prof. dr. Eric Moll van Charante, dr. Warsha Jagroep en drs. Anne Marie Vaalburg.

Samenwerkingspartners

• Alzheimer Centrum Limburg, hoofdaanvrager
• Radboudumc (afdeling neurologie en Radboud Alzheimer Centrum)
• Alzheimercentrum Erasmus MC
• Amsterdam UMC (Afdeling Medische Psychologie; Afdeling Public and Occupational Health; Afdeling Huisartsgeneeskunde)
• Rijksuniversiteit Groningen
• Hogeschool Inholland
• Pharos
• GGD West-Brabant
• Hersenstichting
• Alzheimer Nederland

Lees op zonmw.nl meer over het Onderzoeksprogramma Dementie.

Dementie voorkomen: preventie die wel werkt

Een gezondere leefstijl kan je kans op dementie verlagen. Maar hoe bereik je de mensen met het grootste risico? En hoe help je hen verder? Dat zoekt NDPI uit.

NDPI heeft haar onderzoek georganiseerd in zogeheten werkpakketten. ENGAGE, COMMUNICATE, INFORM en INTERVENE.

Een vijfde werkpakket is geheel gericht op (en getiteld) IMPACT; daarover lees je meer op Impactplan.

Mensen bereiken die preventie hardst nodig hebben

Niet iedereen heeft evenveel kansen om gezond te leven en dementie te voorkomen. Mensen met een lager inkomen, beperkte gezondheidsvaardigheden of een migratieachtergrond lopen meer risico, maar voorlichters bereiken hen minder vaak. Deze groepen doen minder vaak mee aan preventieprogramma’s of onderzoek. In het werkpakket ENGAGE onderzoekt NDPI waarom dat zo is. Wat maakt gezond leven lastig? En wat belemmert deelname aan onderzoek?

Effectieve communicatie over risico’s

Als je hoort dat je een hoog risico loopt op dementie, kan dat best heftig zijn. Sommige boodschappen maken mensen bang of moedeloos. Maar hoe vertel je dan op een duidelijke en respectvolle manier over risico’s en hoe je die zelf verkleint? In het werkpakket COMMUNICATE onderzoekt NDPI hoe je communicatie beter aansluit bij mensen met een verhoogd risico en een lager inkomen of migratieachtergrond. Wat werkt het beste: plaatjes, filmpjes of gesprekken? En welke boodschap roept vertrouwen op en wat juist weerstand?

Campagne voor volksgezondheid

Dat je zelf dementie kunt helpen voorkomen, is nog niet algemeen bekend. Hoe breng je dat breed onder de aandacht? Helpt een grote volksgezondheidscampagne echt om gedrag te veranderen, bij mensen met een hoger risico? Dat zoekt NDPI uit in het werkpakket INFORM.

Persoonlijke aanpak: meer effect?

Misschien werkt een campagne beter als je die combineert met persoonlijke hulp. In het werkpakket INTERVENE onderzoekt NDPI daarom of een interactieve app mét een coach-op-afstand (MIND-PRO) die is afgestemd op mensen die normaal niet bereikt worden, wél helpt om gezonder te leven – en het risico op dementie te verlagen.

• Zie ook de projectinformatie over NDPI op zonmw.nl.
• Consortium BIRD-NL werkt ook aan het voorkomen van dementie; maar dan via epidemiologisch onderzoek naar risicofactoren, onder andere in leefgewoonten.

Interventiestudies

Om het risico op dementie te verkleinen bij groepen die niet goed bereikt worden, ontwikkelt en test NDPI interventies: wat werkt echt?

NDPI organiseert interviews en focusgroepen met mensen uit risicogroepen, om beter te begrijpen wat hen bezighoudt. Ook houden onderzoekers enquêtes en testen ze apps en publiekscampagnes, op verschillende plekken in Nederland, om te zien wat in de praktijk werkt.

Kwalitatief onderzoek naar bevolkingsgroepen

Om te begrijpen waarom voorlichters en onderzoekers specifieke groepen niet of nauwelijks bereiken, verzamelt NDPI via kwalitatief onderzoek bestaande kennis over dementierisico’s én ervaringen van verschillende groepen mensen. Ook doen onderzoekers interviews en groepsgesprekken, om mensen zélf aan het woord te laten over hun ideeën, zorgen en belemmeringen. Daarnaast houdt NDPI grootschalige enquêtes om patronen te ontdekken. En houdt het consortium focusgroepen met en enquêtes onder de groepen, om uit te vinden wat hun informatiebehoefte, voorkeuren en de gevoeligheden zijn in communicatie.

Co-creatie & grootschalige effectmetingen

Vervolgens gaat NDPI voorlichtingsmateriaal ontwikkelen die past bij de wensen en behoeften van de doelgroepen. Onderzoekers testen verschillende contentvormen. Denk aan filmpjes of teksten die uitleg geven over risicofactoren: soms met directe taal, soms meer genuanceerd. Welke boodschap komt aan en welke roept weerstand op?

Die inzichten gebruikten de onderzoekers om samen met GGD’s bestaande publiekscampagnes te verbeteren. Zoals die over ‘de MijnBreincoach-app’ en ‘We zijn zelf het medicijn’ (meer daarover op Wat levert het op). Deze worden uitgerold in vier GGD-regio’s. De onderzoekers meten veranderingen in kennis, houding en gedrag rond dementiepreventie en risicofactoren van de deelnemers. Dat doen ze met een grootschalige vragenlijst die ze voor en na de campagne uitzetten, onder twee willekeurige groepen van elk duizend mensen.

Tegelijk starten onderzoekers in twee buurten zogeheten living labs, waar bewoners samen met professionals dementiepreventie-activiteiten bedenken. Zoals wandelclubs, kooklessen en info-avonden. Zo koppelen ze bewustwording aan echte activiteiten in de wijk.

Ontwikkelen en testen meetinstrumenten en apps

Via toegepast onderzoek gaat NDPI na of persoonlijke, digitale begeleiding beter werkt om groepen te betrekken die voorlichters normaal nauwelijks bereiken. Eerst ontwikkelen onderzoekers hiervoor geschikte meetinstrumenten. Zo worden geheugentests aangepast voor mensen die niet zo gewend zijn aan formele testen.

NDPI test daarnaast via huisartsenpraktijken grootschalig de interactieve leefstijl-app-met-coach MIND-PRO. De onderzoekers vergelijken het effect van deze interactieve app-met-coach, met een app die alleen gezondheidsinformatie bevat.

Ook worden aangepaste smartphone apps ontwikkeld om gedrag en sociale activiteiten automatisch te meten. Ze testen in kleine pilots of de apps begrijpelijk en gebruiksvriendelijk zijn – en of ze leiden tot gezonder gedrag en minder achteruitgang van de hersenen.

Voorspellingsmodellen

NDPI werkt ook aan rekenmodellen die een reële schatting kunnen geven, van wat het oplevert als mensen gezonder gaan leven. Voor zulke modellen gebruiken onderzoekers data uit andere werkpakketten. Met het model kunnen de onderzoekers een schatting maken van de langetermijneffecten van de interventies, inclusief zorgkosten en gezondheidseffecten. Daarom heet het ook wel een voorspellingsmodel.

Concrete handvatten om dementie te voorkomen

Het NDPI werkt aan concrete handvatten die helpen dementie te voorkomen, juist bij mensen die preventieprogramma’s nu vaak niet bereiken.

Denk aan richtlijnen voor risicocommunicatie, op maat gemaakte campagnes en gezondheidsapps. Deze producten zijn bedoeld voor zorgprofessionals, beleidsmakers én voor het brede publiek.

Adviezen voor passende risicocommunicatie

Hoe praat je over het risico op dementie zonder mensen bang of moedeloos te maken? NDPI ontwikkelt praktische richtlijnen en best-practice adviezen over heldere, respectvolle én motiverende communicatiemiddelen, voor zorgprofessionals en communicatieadviseurs, gebaseerd op onderzoek naar wensen en zorgen van mensen uit risicogroepen.

Daarnaast stelt NDPI richtlijnen op voor inclusieve preventie. Deze helpen beleidsmakers, onderzoekers en andere professionals om interventies beter af te stemmen op mensen met bijvoorbeeld een migratieachtergrond, een laag inkomen of beperkte gezondheidsvaardigheden.

Effectievere publiekscampagnes

De publiekscampagne Wezijnzelfhetmedicijn.nl loopt nog. NDPI ontwikkelde die samen met vier GGD-regio’s en paste die aan voor verschillende taalniveaus en culturele voorkeuren. DEMPACT deelt de resultaten van de campagne als die bekend worden.

Leefstijl-app met persoonlijk advies

NDPI ontwikkelde ook een app die mensen met verhoogd risico op dementie persoonlijk advies geeft, over slaap, beweging, voeding en andere leefgewoonten. Die heet Mijn Brein Coach.

Ondersteuning voor zorgprofessionals

NDPI wil lesmateriaal opleveren over het verkleinen van risico op dementie, en daarnaast webinars en masterclasses. Die zijn voor huisartsen, praktijkondersteuners, welzijnswerkers en studenten. De focus van het scholingsmateriaal ligt op het voeren van het gesprek over dementierisico’s en de begeleiding van mensen daarbij.

Voorspellingsmodellen voor impact

Tot slot ontwikkelt NDPI een voorspellend model waarmee zorginstellingen en beleidsmakers kunnen inschatten wat dementiepreventie precies oplevert. Dat model laat zien wat het effect is op gezondheid, maar ook wat de financiële voordelen zijn op de langere termijn. Zo wordt duidelijk welke interventies het meeste effect hebben en waar investeringen het best kunnen worden gedaan.

IMPACT in onderzoek en samenleving

Eén van de zogeheten werkpakketten van het consortium NDPI is geheel gericht op (en getiteld) IMPACT.

Doelgroepparticipatie en co-creatie

Eén voorwaarde om programma’s te kunnen maken die dementie aantoonbaar voorkomen, is dat apps, campagnes en programma-onderdelen zijn afgestemd op de mensen waarvoor ze zijn bedoeld. Dat doet NDPI al vanaf de start, door de wijze waarop NDPI onderzoek doet. Meer daarover lees je op Wat voor onderzoek?.

Scholing en lesmateriaal voor professionals

Uiteindelijk moeten de inzichten en tools die NDPI ontwikkelt samen met de doelgroepen, natuurlijk worden gebruikt door huisartsen, prakijkondersteuners en andere zorgverleners. Dat gaat niet vanzelf. Daarom ontwikkelt NDPI ook scholing en lesmateriaal voor professionals.

Ook hierbij geldt dat afstemming op de bestemde groep noodzakelijk is. NDPI brengt dus eerst in kaart wat studenten (binnen opleidingen in zorg en welzijn) en professionals in de zorg en het sociaal domein nu weten, vinden en doen, om het risico op dementie te verlagen. Op basis daarvan ontwikkelt NDPI lesmateriaal en modules voor opleidingen in het mbo, hbo en universitair onderwijs. Zo kunnen zorgprofessionals zich beter voorbereiden op het voorkomen van dementie.

Communicatie

Campagne en media

Om mensen uit alle relevante groepen erop te wijzen dat ze zelf iets kunnen doen om dementie te voorkomen, voerde NDPI ook de campagne ‘Wij zijn zelf het medicijn’ (meer daarover op Wat levert het op?), in samenwerking met GGD’en.

Verder zorgde NDPI voor media-aandacht in de regio waar de campagne plaatsvond, onder meer bij Omroep Limburg. En er hingen campagneposters in onder andere bushokjes.

Kennis samengevat om te delen

Voor andere onderzoekers en voorlichters, maakte NDPI een samenvatting van de zaken die belemmerend en bevorderend werken als je specifieke groepen wilt betrekken bij onderzoek naar het voorkomen van dementie.

Wetenschappelijke impact

Behalve via wetenschappelijke publicaties, deelt NDPI kennis ook via symposia en congressen. Dat deed NDPI bijvoorbeeld op Alzheimer Europe 2024, en tijdens de Dutch Dementia Researchers Conference 2024.

(Inter)nationale samenwerking

NDPI zoekt ook actief samenwerking op, om kennis (inter)nationaal te delen en toe te passen.

• De app MijnBreincoach komt uit in Luxemburg en naar verwachting ook in Duitsland.
• Er komt extra onderzoek onder Turkse migranten in Nederland en onder inwoners van Turkije.
• Binnen de Europese werkgroep Brain Health Services  is NDPI betrokken bij risicocommunicatie.
• Er is samenwerking met de WHO.

Binnen Nederland…

• is NDPI aangesloten op de Regionale Akkoorden (Plannen voor Integraal Transformatie Plan Limburg en Deltaplan Maastricht-Heuvelland Ouderenzorg);
• werkt NDPI samen met het Ministerie van VWS;
• rolt NDPI de campagne ‘We zijn zelf het medicijn’ uit in Utrecht, Roermond en mogelijk Friesland;
• werkt NDPI samen met HELIUS-studie en de gemeente Amsterdam om deelnemers te werven het werkpakket INTERVENE (meer daarover op Werkt aan welk probleem?).