Wie werken samen in QoLEAD?

QoLEAD is een samenwerking van zeventien kennisinstellingen, zorg- en maatschappelijke organisaties.

QoLEAD wordt betaald door NWO, ZonMw en Alzheimer Nederland. De naam van het consortium staat voor Quality of Life by use of Enabling AI in Dementia.

Wie is wie?

Prof. dr. Wijnand IJsselsteijn is de zogeheten Principal Investigator van QoLEAD en leidt het consortium. Het onderzoek is verdeeld in zeven zogeheten werkpakketten, geleid door:

1. Prof. dr. Wijnand IJsselsteijn (Eindhoven University of Technology, EUT)
2. Prof. dr. Ir. Rens Brankaert (EUT)
3. Prof. dr. Marjolein de Vugt, Maastricht University
4. Prof. dr. Debby Gerritsen, Radboud UMC
5. Dr. ir. Roel Boumans en Tibor Bosse, Radboud University
6. Prof. dr. Erik Buskens, UMCG en Ron Handels, Maastricht University
7. Prof. dr. Henk Herman Nap (Vilans en EUT) & prof. dr.ir. Alexander Peine, Open University of the Netherlands

Specialisten op het gebied van implementatie, FAIR-data en andere activiteiten die bijdragen aan impact, zijn binnen de samenwerkingspartners aanwezig.

Meer over het team vind je op qolead.nl.

Samenwerkingspartners

• Eindhoven University of Technology (TU/e), hoofdaanvrager
• Maastricht University
• Alzheimer Nederland
• Joint Artificial Intelligence Network (JAIN)
• Radboud Universiteit
• TU Delft
• Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG)
• Fontys Hogeschool
• Rotterdam University of Applied Sciences
• Open Universiteit
• Kennisorganisatie Vilans
• Zorgorganisatie Avoord
• Zonnehuisgroep Amstelland
• Zorgorganisatie Tante Louise
• SVRZ Servicecentrum (Zorgt in Zeeland)
• Radboudumc
• Universitair Kennisnetwerk Ouderenzorg Nijmegen (UKON)

Lees op zonmw.nl meer over het Onderzoeksprogramma Dementie. En op nwo.nl meer over het Programma Leven met dementie.

Leven met dementie verbeteren met slimme technologie

Slimme technologie kan het leven van mensen met dementie aangenamer, veiliger en betekenisvoller maken. Mits die technologie hen bereikt én is afgestemd op alle betrokkenen. Dat gaat in de praktijk vaak mis. QoLEAD wil dat veranderen.

Het is ingewikkeld om mensen met dementie, AI-experts, zorgorganisaties, zorgverzekeraars, belangenorganisaties en bedrijven te betrekken en inspraak te geven bij de ontwikkeling van zorg en technologie. QoLEAD wil ontdekken hoe je een effectief ‘lerend ecosysteem voor samenwerking’ organiseert. Deze kennis gebruikt QoLEAD bij de ontwikkeling van verschillende slimme tools. QoLEAD organiseert al dit onderzoek in zeven werkpakketten.

Co-creatie en co-design

QoLEAD onderzoekt werkt aan co-creatie en aan co-design. Binnen het co-creatieproject zoekt QoLEAD uit hoe je het best samenwerking organiseert met mensen uit verschillende disciplines en met verschillende achtergronden. (Naasten van) mensen met dementie, AI-technologen, innovatie-onderzoekers en zorgprofessionals hebben andere voorkennis, gebruiken andere taal, hebben verschillende belangen en verschillende verwachtingen. QoLEAD probeert uit en analyseert wat er nodig is voor wederzijds begrip en hoe je ieder kunt laten meedenken, meebeslissen en samenwerken.

In de co-designprojecten werkt QoLEAD samen met betrokkenen aan het ontwerp, de bouw en het testen van zorgtechnologie, in zogeheten design-cycli. Het resultaat van beide type projecten gebruikt QoLEAD vervolgens ook.

AI voor inschatting veiligheidsrisico’s

QoLEAD onderzoekt hoe je met slimme tools de gezondheid, veiligheid en zorgbehoeften van mensen met dementie beter in beeld kunt brengen. Die helpen zorgprofessionals op het juiste moment passende hulp te bieden.

Zo hebben mensen met dementie soms een grotere kans op een val of ander ongeluk. Kunstmatige intelligentie (artificiële intelligentie, AI) kan waarschijnlijk helpen om zulke risico’s op tijd op te merken. QoLEAD ontwikkelt ook apps en sensoren die automatisch meten hoe iemand functioneert, bijvoorbeeld via het meten van beweging of stemming.

AI voor versterking sociale contacten

QoLEAD gaat ook na of (en hoe) AI eenzaamheid kan helpen verminderen, en sociale interactie kan versterken – thuis en in zorginstellingen. Bijvoorbeeld via AI-gestuurde gesprekspartners, of digitale dagboeken die je aan afspraken helpen herinneren.

Eenzaamheid en weinig sociaal contact vermindert iemands welzijn enorm. En komt veel voor rond dementie. Mensen met dementie trekken zich terug of vinden het lastig om contact te maken. En naasten hebben vaak geen tijd meer voor sociaal contact, door de mantelzorg die ze geven.

AI voor versterking zingeving en eigenwaarde

Naarmate iemand met dementie meer hulp nodig heeft, minder beslissingen kan nemen, zich niet meer nuttig voelt, kan het gevoel van regie, eigenwaarde en zingeving afnemen. QoLEAD gaat na of AI hierbij kan helpen. Bijvoorbeeld in de vorm van een slimme assistent (een robot of app) die activiteiten voorstelt en helpt uit te voeren, afgestemd op bij iemands interesses. Zoals samen muziek luisteren of herinneringen ophalen.

Wat is de impact van de AI-tech?

AI-zorgtechnologie ontwikkelen is duur. Een belangrijke vraag is daarom: wat leveren ze op? Doen AI-innovaties waarvoor ze bedacht zijn? Doen ze dat ook goed? Gaat de kwaliteit van leven omhoog? En vermindert de zorgvraag hierdoor? Ofwel: voelen mensen met dementie zich hierdoor zelfstandiger, veiliger of minder eenzaam, gedurende lange tijd? Ook daar doet QoLEAD onderzoek naar.

Hoe breng je technologie breed en blijvend in praktijk?

Veel technologieën worden wel getest in een pilot, maar halen daarna nooit de dagelijkse praktijk. Ze blijven steken in de testfase. Waarom is dat? En hoe zorg je ervoor dat slimme oplossingen wel breed en blijvend worden toegepast? Voor antwoord op deze vragen gaat QoLEAD na hoe je technologie geschikt maakt voor toepassing in verschillende (zorg)locaties en situaties.

Toegepast en participatief onderzoek

QoLEAD ontwikkelt en test AI-ondersteunde zorgoplossingen in de praktijk, samen met betrokkenen. Daarom heet het toegepast participatief onderzoek.

QoLEAD werkt al met mensen met dementie, hun naasten en zorgprofessionals. QoLEAD zal gericht ook bedrijven betrekken, als duidelijk wordt welke innovaties kansrijk zijn om op de markt te brengen.

Analyse van probleem en oplossingen

De participatie zit erin dat QoLEAD mensen met dementie, hun naasten en zorgverleners actief betrekt bij de verschillende fasen van het onderzoek. In het begin zijn er gesprekken om ervaringen, wensen en zorgen helder te krijgen.

Die vormen het startpunt voor het ontwerp van nieuwe technologieën; zoals slaaphulpmiddelen of hulpmiddelen die mantelzorgers overzicht geven. Ook de ontwerpen worden besproken en waar nodig aangepast. Vervolgens maakt en test QoLEAD een prototype.

AI-data-analyse voor inzet in tools

Voor de ontwikkeling van AI-technologie is data-analyse nodig. QoLEAD bouwt bijvoorbeeld aan een tool om veiligheidsrisico’s van mensen met dementie in te schatten, met hulp van AI. Daarvoor laten onderzoekers bestaande gegevens analyseren door AI-programma’s. Zoals verslagen van huisartsen en casemanagers.

Lab en praktijk: testen en aanpassen

Ontwikkelde tools en andere AI-oplossingen worden vervolgens in verschillende rondes getest en steeds aangepast (zogeheten design-cycli). Dit gebeurt onder andere via workshops, waarin (naasten van) mensen met dementie en andere betrokkenen actief meedenken en feedback geven.

Ook vinden er tests plaats in de praktijk, zoals in een zorginstelling, zorgopleiding of thuis (dat noemt QoLEAD ‘living labs’). Bijvoorbeeld met een sensor die valgevaar kan opmerken, of met een app die helpt bij het aanhouden van een dagindeling. QoLEAD gaat na of iets technisch werkt, maar let vooral op of het bruikbaar is en gebruiksvriendelijk. Voelt het prettig? Helpt het iemand echt de praktijk?

Impact meten: simulatiemodellen ontwikkelen

De onderzoekers werken ook, met hulp van AI, aan een simulatiemodel. Dat moet uiteindelijk het verloop van dementie laten zien over een periode van vijf tot tien jaar. Met name aspecten zoals veranderingen in de kwaliteit van leven, sociaal contact, het gevoel van eigenwaarde en zingeving en zorgvragen. Als het model klaar is, kun je gaan voorspellen wat het effect is van bepaalde zorg, technologie of maatregelen.

Om de impact te meten van de AI-technologieën die QoLEAD ontwikkelt, wil het consortium straks alle data, analyses en inzichten uit die projecten samenbrengen. En toevoegen aan het simulatiemodel. Denk aan vragenlijsten over kwaliteit van leven, zorggebruik en ervaringen van naasten; maar ook input van experts en bestaande andere modellen. Dat moet dan gaan voorspellen, hoeveel de AI- tools bijdragen aan onder meer kwaliteit van leven en afname van zorg(kosten).

AI-tech op maat voor zorg, beleid, onderwijs en wetenschap

QoLEAD levert verschillende kennisproducten op. Van nieuwe hulpmiddelen tot medische richtlijnen, voor gebruik door wetenschappers, zorgverleners, beleidsmakers en docenten.

Effectieve AI-gestuurde technologieën

QoLEAD ontwikkelt en test nieuwe hulpmiddelen gebaseerd op AI, binnen drie thema’s die grote invloed hebben op kwaliteit van leven: gezondheid & veiligheid, sociale verbinding, en persoonlijke autonomie. Denk aan slimme technologie die het contact met anderen makkelijker maakt, die risico’s in de zorg eerder opmerkt en die mensen helpt bij het volhouden van betekenisvolle activiteiten.

Richtlijnen, handvatten en input voor onderwijs

QoLEAD gaat ook praktische richtlijnen opstellen, zodat relevante andere betrokkenen ook voordeel kunnen doen met de QoLEAD-resultaten. Zo komen er handvatten voor het betrekken van mensen met dementie bij technologieontwikkeling. En voor ethiek, privacy en gebruiksvriendelijkheid bij het ontwerpen van AI-toepassingen.

Verder wil QoLEAD richtlijnen ontwikkelen voor implementatie: welke voorwaarden moet je scheppen, zodat de zorgpraktijk een oplossing echt kan gebruiken?

QoLEAD onderzoekt nog wat zorgopleidingen kunnen hebben aan hun resultaten, en in welke vorm QoLEAD die dan moet aanbieden.

Simulatiemodellen voor impact

Zorg moet effectief zijn, maar ook betaalbaar blijven en duurzaam zijn. Daarom bouwt QoLEAD het simulatiemodel, dat kan voorspellen in hoeverre een ontwikkelde technologie bijdraagt aan de kwaliteit van leven, en wat die kost en bespaart op de lange termijn. Zo’n model helpt beleidsmakers en zorginstellingen om onderbouwde keuzes te maken: welke oplossingen zijn het waard om breder toe te passen?

Leer- en innovatienetwerk

Om te blijven leren over co-creatie en co-design, heeft QoLEAD een open leer- en innovatienetwerk opgericht. Binnen dit ‘ecosysteem’ delen onderzoekers, zorgorganisaties, praktijkonderzoeken en bedrijven ervaringen en inzichten. Het netwerk blijft bestaan na de looptijd van QoLEAD.

QoLEAD deelt regelmatig ervaringen en updates

• Kijk voor recente publicaties en ander nieuws op qolead.nl.
• Schrijf je dan in voor de QoLEAD nieuwsbrief. Deze komt ieder kwartaal uit. Je kunt je hier inschrijven.
• Volg de laatste ontwikkelingen ook op LinkedIn.com en op de website.